Uluslararası bir araştırmaya nazaran Türkiye, prezervatif kullanımında 36 ülke ortasında 20’nci sırada yer alıyor.
Dünyanın önde gelen prezervatif markalarından Durex’in 29 binden fazla beşerle yaptığı araştırmaya Türkiye’den katılanların yüzde 46’sı, muteber bir partnerle prezervatif (kondom) kullanmanın gereksiz olduğunu söyledi. Bu oran küreselde yüzde 21.
Türkiye’de prezervatif kullandığını söyleyenlerin yüzde 58’i bu usulü gebelikten korunmak için seçtiğini söz etti.
Sadece yüzde 11’i cinsel yolla bulaşan hastalıklardan korunmak için prezervatif tercih ettiğini aktardı.
Türkiye’de son yıllarda cinsel yolla bulaşan birtakım hastalıklarda artış görülmesine karşın prezervatif kullanımının düşük olması soru işaretlerini beraberinde getirdi.
Dünya Sıhhat Örgütü’ne nazaran prezervatif, cinsel yolla bulaşan hastalıklardan korunmanın öncelikli metotlarından biri.
Doktorlara nazaran tablo, Türkiye’de cinsel sıhhate bütüncül bir yaklaşım olmadığına işaret ediyor.
Bazı hastalıklar son yıllarda arttı
Türkiye’de cinsel yolla bulaşan hastalıklarda en dramatik artış frengi yani sifiliste görülüyor.
Sağlık Bakanlığı verilerine göre sifilis hadiseleri beş yıl içinde iki katına çıktı.
2022 yılında 3.533 sifilis hastası kaydedildi.
Sifilis, ekseriyetle cinsel yolla bulaşan bakteriyel bir enfeksiyon hastalığı.
Cinsel yolla bulaşan ve öbür bir bakteriyel enfeksiyon olan klamidya daha dalgalı bir seyir izliyor.
En son 2022 yılında 31 klamidya olayı kaydedilmiş.
Bel soğukluğu olarak bilinen ve bakteriyel bir enfeksiyon olan gonore de yıllar içinde artan ve azalan bir tablo ortaya koyuyor.
2021 yılında 57 bireyde görülmüşken 2022 yılında olay sayısı 133’e çıkmış.
Bağışıklık sistemini zayıflatan bir virüs olan HIV ve bu virüsün yol açtığı AIDS ise 2022 yılında 5.710 şahısta tespit edildi.
Sağlık Bakanlığı verilerine göre 2023 yılında bu sayı 1.728’e düştü.
HIV ve AIDS hadiseleri 2000’li yıllarda dünyada azalırken Türkiye’de artma eğilimindeydi.
Türk Klinik Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları HIV/AIDS Çalışma Kümesi Lideri Prof. Dr. Halis Akalın, 10Haber’e yaptığı açıklamada bilgilerdeki düşüşü test yaptıranların sayısındaki düşüşle ilişkilendirdi.
Sağlık Bakanlığı verilerine göre Türkiye’de HIV ile yaşayan 39 bin kişi var.
Koronavirüs devrinde de test yaptıranların sayısının azaldığını vurguluyor.
Yine bakanlık bilgilerine nazaran teşhis alanların yüzde 80’i erkek ve hadiseler en fazla sırasıyla 25-29 ve 30-34 yaş kümelerinde görülüyor.
‘Bu hastalıklarla ilgili bilgi eksikliği var’
Deri ve Zührevi Hastalıklar Uzmanı Prof. Dr. Osman Köse’ye nazaran bu datalara karşın kondom kullanım oranının düşük olması, bilgi eksikliğinden kaynaklanıyor.
Türk Dermatoloji Derneği’nin cinsel yolla bulaşan hastalıkları araştıran veneroloji çalışma grubunun da başkanı olan Köse, “Cinsel yolla bulaşan hastalıkların ehemmiyeti çok bilinmiyor. Bu hastalıklar nasıl bulaşıyor, nasıl olur, bilgi eksikliği var” diyor.
Köse’ye nazaran “kişilerin kendine inanılmaz derecede güvenmesi” de kondom kullanımının düşük olmasının nedenleri ortasında.
Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Deri ve Zührevi Hastalıkları Anabilim Kısmı Lideri Prof. Dr. Ekin Bozkurt Şavk da bu mevzuların açık konuşulmadığı ülkelerde bu sonucun beklenen bir durum olduğunu söylüyor.
“Cinsel sıhhat eğitimi en itibarlı üniversitelerin tıp fakültelerinde bile yok” diyen Şavk ekliyor:
“Doktor olma basamağındaki bireylerin bile temel cinsellikle ilgili bir şeyleri yanlış bildiğini görebiliyorum.”
Cinsel partner bulma imkanlarının çeşitlenmesi
Vajinal, anal ve oral seks sırasında kondom kullanılması, beden sıvıları aracılığıyla bulaşan hastalıklardan korunmakta kilit bir rol oynuyor.
İstanbul merkezli Cinsel Sıhhat ve Üreme Sıhhati Hakları (CİSÜ) Platformu da artan sifilis hadiselerine dikkati çekerek inançlı cinsel davranışların geliştirilmesi durumunda bu hastalıklara karşı korunma sağlanabileceğini vurguluyor.
CİSÜ platformunun üyesi Müspet Hayat Derneği’nin proje yöneticisi olan Canberk Harmancı, bahisle ilgili geçen yıl yaptığı basın açıklamasında uyuşturucu husus kullanımının kondom kullanımını olumsuz etkilediği ihtarını yapmıştı.
Harmancı, “Kimyasal husus tesiri altında cinsellik tecrübeleri, otokontrol düzeneklerini zafiyete uğratarak kondom kullanımının terk edilmesine neden oluyor” demişti.
Harmancı’ya nazaran teknoloji ile insanların cinsel partner bulma imkanlarının çeşitlenmesi ve partner sayısının artması da cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlarla müsabaka ihtimalini artırıyor.
Diğer korunma yöntemleri
Bu hastalıkların riskini azaltmak için kondom kullanımı dışında takip edilmesi gereken diğer usuller de var.
İngiltere’nin sıhhat sistemi NHS, cinsel yolla bulaşan hastalıklardan korunmak için bu hastalıklara karşı tertipli olarak test yapılması gerektiği ikazında bulunuyor.
Yine NHS’e nazaran enfeksiyonu tedbire hedefli HIV ilaçları da korunma usulleri ortasında yer alıyor.
Bazı ülkelerde kondom ücretsiz dağıtılıyor.
Hamileliğe karşı yüzde 98 muhafaza sağlayan kondomlar, Türkiye’de de kimi sıhhat kuruluşlarından fiyatsız temin edilebiliyor.
Ancak bu kuruluşların hangileri olduğu, fiyatsız kondom temininin nereden ve nasıl olabileceğine dair kamuya açık kaynak bulmak güç.
Bu yüzden Sıhhatte Genç Yaklaşımlar Derneği, Aile Sıhhati Merkezleri’nden kondom ve gebeliği önleyici hap temin edilmesi uygulamalarında yaşanan aksaklıkların giderilmesi daveti yapıyor.
‘Cinsel sıhhat eğitimi küçük yaşta başlamalı’
NHS, cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı partnerlerin korunma prosedürleri hakkında konuşmasını öneriyor.
Prof. Dr. Ekin Bozkurt Şavk da çocukluktan beri cinsel sıhhat ile ilgili eğitim verilmesinin bu mevzuları konuşmaya alışmakta önemli olduğunu vurguluyor.
Şavk, “Başka şahısla temas, bağlantı nasıl kurulur, derdim olursa nasıl anlatırım, hoşuma gitmeyen bir şey olursa bunu nasıl söylerim, cinsellikle ilgili kimi şeyleri nasıl konuşurum, ana sınıfından, çok daha küçük yaşlardan eğitime girmesi gereken şeyler” diyor.
Sağlık Bakanlığı’nın görevi
Cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı bilinçlenmenin artırılması, Sıhhat Bakanlığı’nın vazife tarifleri ortasında.
Doktorlar, bu alanda sağlıklı dataların gereğince ve ayrıntılı bir formda paylaşılamamasından şikayetçi.
Cinsel sıhhat konusunda daha çok araştırma yapılması, bu araştırmaların üniversitelerle paylaşılması ve çalıştaylar düzenlenmesi gerektiğini vurguluyorlar.
Prof. Dr. Osman Köse, sağlıklı istatistikler toplandıktan sonra bu hastalıklara karşı strateji belirlenmesi gerektiğini söylüyor.
Prof. Dr. Ekin Bozkurt Şavk da, “Sağlıklı bilgilere sahip olmadığımız hastalıklar ile nasıl uğraş edeceğimizin stratejisini geliştirmek çok kolay değil” diyor.
Doktorlara nazaran cinsel yollarla bulaşan hastalıklara karşı kamunun bütüncül bir siyaset izlemesi, bu hastalıklara karşı bilinçlendirmenin kamu spotları, reklamlar ve toplantılar yoluyla yapılması gerekiyor.
Şavk, bu hastalıkların tedavisiyle ilgili bir şablonun belirlemesinin de kıymetli olduğunu vurguluyor.