Sürdürülebilir İktisat ve Finans Araştırmaları Derneğinin (SEFiA), fosil yakıttan çekilme eğilimini incelediği ve bunun Türkiye’deki sermaye piyasalarına tesirini değerlendirdiği “Atıl Varlık Riski ve Fosil Yakıt Yatırımlarından Çekilme Eğilimi: BIST 100 Örneği” başlıklı raporu yayımlandı.
Rapora nazaran, büyük varlık idare şirketlerinin fosil yakıtlardan yatırımını çekmeleri olarak tanımlanabilecek fosil yakıttan çekilme, global finans piyasalarında tesirli olmaya başlayan bir eğilim olarak öne çıkıyor.
Fosil yakıtlara yatırım yapmama kararı alan sermayenin büyüklüğü, iklim değişikliği kaynaklı risklere maruziyeti yüksek sermaye piyasalarını yapısal olarak etkileyecek bir risk olarak bedellendiriliyor.
Londra, Sao Paulo, Moskova, Avustralya ve Toronto borsalarının piyasa bedellerinin yaklaşık yüzde 20 ila 30’unun fosil yakıt yatırımlarıyla bağlı olduğu tabir edilen rapora nazaran, BIST 100 endeksinin karbon riskine maruz kalma oranı yüzde 11,3 olarak hesaplanıyor.
Söz konusu borsalardaki global fosil yakıt şirketlerinin yoğunluğu dikkate alındığında, Türkiye için hesaplanmış oranın da “azımsanmayacak” düzeyde olduğu bedellendiriliyor.
Bu oranının 7,3 puanı direkt fosil yakıt yatırımları olan firmalardan, 4 puanı ise hem fosil hem de yenilenebilir güç yatırımları olan firmalardan kaynaklanıyor. Bu 4 puanın içindeki fosil yakıt yatırımları kurulu güç ve yatırım maliyetlerine nazaran ağırlıklandırıldığında ise 1,4 puanın direkt fosil yatırımlardan kaynaklandığı hesaplanıyor. Şirketlerin yenilenebilir güç yatırımlarındaki sermayeleri ayrıştırıldığında BIST 100 şirketlerinin direkt karbon riskine maruz kalma oranı yüzde 8,7’ye yükseliyor.
Kurumsal yatırımcıların fosil yatırımlardan çıkma eğiliminin güçlendiği bir durumda, kelam konusu varlıkların sermaye piyasalarından kaynak sağlayamama riskiyle karşı karşıya kalacağı, bu nedenle global eğilimlerin dikkatle takip edilmesi ve fosil yakıt yatırımlarından çıkışın iklim maksatları çerçevesinden olduğu kadar finansal riskler açısından da ciddiyetle kıymetlendirilmesi gerektiği vurgulanıyor.
SOMUT PLANLARA İHTİYAÇ
Borsa İstanbul’da süreç gören birinci 30 şirketin (BIST 30) iklim karnelerinin incelendiği çalışmaya da atıf yapılan rapora nazaran, bankacılık harici 26 şirket içinde, 2022’de yüzde 44 olan “yüksek ve önemli yüksek riskli” şirket oranı geçen yıl yüzde 38’e gerilerken, yüzde 19 olan “düşük riskli” şirket oranı ise yüzde 8 olarak hesaplandı.
Rapora nazaran, bu göstergeler BIST 30’da muhakkak oranda güzelleşmenin yaşandığına işaret ediyor. Fakat şirketlerin 2053’e yönelik net sıfır emisyon amacını destekleyecek halde belirlenmiş yahut kamuoyuyla paylaşılmış somut bir plana sahip olmadığı aktarılıyor.
“YENİLENEBİLİR GÜÇ YATIRIMLARINA ÖNCELİK VERİLMELİ”
SEFiA Yöneticisi Bengisu Özenç, rapora ait değerlendirmesinde, Türkiye’deki finansal piyasalar ve kurumsal yatırımcıların iklim gayeleri ve karbonsuzlaşma eğilimleri çerçevesinde yaşanan finansal dönüşümden etkilenmesinin kaçınılmaz olduğunu belirterek, şunları kaydetti:
“Bu kapsamda yatırımcıların, mevcut global eğilimlere karşılık verebilmesi ve kelam konusu finansal risklerin önüne geçebilmesi için fosil yakıt bölümlerindeki yatırımların yerine güç verimliliği ve yenilenebilir güç yatırımlarını önceliklendirerek portföylerinin düşük karbonlu güce yine yönlendirilmesine yönelik stratejiler ele alması gerekiyor. Kelam konusu eğilimler güzel izlenmediği ve gerekli tedbirler alınmadığı durumda temerrütler ve atıl varlık mümkünlüğünün Türk bankacılık dalını zayıflatacağı öngörülüyor. Hudutlu bir karbon bütçesinin form verdiği yeni sanayi siyasetinden kaynaklanan finansal riskler, artık büyük işletmeler tarafından değerli bir risk olarak değerlendirilmeli.”